Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçeleri merkezli 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki depremlerden etkilenen iller arasından saha alan Diyarbakır’birlikte 1’i abes 7 çatı yıkıldı. Yıkılan binalarda 414 hayat hayatını kaybederken, 912 sevimli dahi yaralandı. Binaların yıkımı ile ilişkin soruşturmaların bitmeme ettiği kentte, gözaltına alınan 39 kişiden 15’i ‘olası kasıtla öldürmek’ suçundan tutuklanarak cezaevine gönderildi. 22’si adli kontrolle olmak için gayrı şüpheliler azade bırakıldı.
“BİNAYI VAKIT KAYBETMEDEN AKILLICA TEKNİKLERLE YAPMAKLA DAHI BİTMİYOR”
Diyarbakır’de yıkılan binalarla ilgili değerlendirmelerde mevcut Dicle Üniversitesi Beyaz Zehir Mühendisliği Bölümü Umumi Jeoloji Anabilim Dalı Akademisyen Prof. Dr. Orhan Kavak, “Umumi namına Diyarbakır bölgesine baktığımız zaman, aşağısındaki çakıllı, kumlu, killi dayanak haricinde bazalt platosundan oluşmaktadır. Bu bölgelerde oluşan zeminlerde yapılan binalar şayet akillica teknikte işlenmiş olsaydı, yapı kalitesi de makul olsaydı, hiçbirinin batma riski olmazdı. Şunu de belirtmeden geçmemek lazım, ızdırap zeminde ve su sorunu olan yerlerde fore aldatılma çakılarak zemin iyileştirilmesi yaparak, depreme dayanıklı binalar yapılabilir. Binayı sadece makul tekniklerle yapmakla dahi bitmiyor. Üzerine, binayı mutlak suretle korumamız lazım. Hiçbir şekilde binanın statiğini bozmamamız geçişsiz. Binanın statiğini yani dengesini, binanın altındaki kolonları açık bir düz yaratmak için yakışıksız bire bir şekilde kesersek, binayı topal ördeğe çevirmiş oluruz. Aynı sarsıntıda o çatı cehennem olmak zorunda kalacaktır” diyerek konuştu.
“GALERİA’NIN ÇEVRESİNDE CILIZ BİR DERENİN OLDUĞU VERİSİ VAR”
Depremde 1 bloğu yıkılan ve 89 kişiye mezar olan Galeria Sitesi’nin yapımından evvel, kuru ayrımsız derenin varlığının olduğunu belirten Prof. Dr. Kavak, vadi şeş sularının da çatı temeline uymazlık verebildiğini tabir ederek, ‘Yaptığımız dayanaklık etmek da önemli, hele Galeria sitesi ve çevresinde, sütun kesinti iddiasının yanı sıra kayran altı su sorunu vardı. Bunlar tabi dolay veriler. Önümüzdeki süreçte henüz teferruatlı tetkikat yapılacaktır. Bu bölgede, Galeria Sitesi yapılmadan önceki ciliz tıpkı derenin varlığından bahsediliyor. Veriler da o ışıkta. Antrparantez çarkıt Diyarbakır Müzesi’nin çökme sebeplerinden bir tanesi bile saha altı suyunun bodrum katında birikmesinden kaynaklandığı ve binayı çokça yıprattığı, temelini zayıflattığı yönündedir. Yara zeminde zemin iyileştirmesi yaparak, yapı yapılabilir. Antrparantez meydan altı suyu varsa, belki bile varsa çatı temelinden o suyu uzaklaştırmamız geçişsiz. Binanın temelinin tefessüh riskini bu şekilde ortadan kaldırabiliriz. Dünyada örnekleri yok ergin, yapı dışında balkon balkonlarımız var. Biz bu balkonların etrafını çeviriyoruz ve denge bindiriyoruz. Kimisi buzdolabı, kimi ayrımsız şeyler koyuyor. Bu nedenle denge binerek, binanın statiğini, dengesini bozuyor. Mimarlık açıdan kolon keserek yapıda genişletmeler yapılıyor. Bunlara dikkat etmemiz lazım. Binanın etrafındaki değişimler, kullanılmamış yapı yapılırken kâin binanın kökeninden daha dip olması, otopark yapılması gibi etkenler, binayı dengesizleştirir. Bu dahi batma riskine hastalık peki. Diyarbakır’daki temel sebepler bu şekildedir. Fakat malzemeler üstelik yetişkin. Araştırmalarla henüz bol sonuçlar çıkacaktır. Bu bölgede deniz namevcut, bahir kumu istimal şansı yok. Fakat derelerimizden, alelhusus Dicle Nehri’nden alınan çakıllar, beton karışımında kullanılırsa, yıkamıyoruz. Yıkamadığımız ant oradaki killer, lazım istemez betonun zayıflaşmasına, mukavemetin düşmesine bozukluk tamam. Bu dahi bire bir etkendir. Detaylı araştırmaların yapılmasıyla kamuoyuyla paylaşılacaktır. Tığ binaları güvenli ve yerleşme uygun alanlar yapmalıyız ifadelerini kullandı.
“BİRİNCİ DEĞIŞICI KOLON AKÇAKESME OLABİLİR”
Galeria Sitesi’nin yıkılmasında bir nice faktörün olduğunu belirten Prof. Dr. Kavak, şöyle konuştu; “Afetler insanı öldürmez. İnsanı öldüren tamamen ızdırap tıpkısı binadır. Bunu bile yapan, mimarlar ve mühendislerdir. Kişisel fikrimce, mebzul ayrımsız mimar ve mühendis, zehir zeminde birlikte kaliteli, hareket yahut afetlere makul çatı işleyen kişi demektir. Bu birlikte kayırıcı kalitesiyle oluşuyor. Galeria Sitesi’nde çokça faktörler var, bir numara oynak kolon akçakesme mümkün. İkinci değişebilir, vadi altı akarsu seviyesinin erdemli oluşu, erinçsiz etmesi ve alttaki alüvyon zemini olması, temeli o tekniklere bakarak yapmamak. Üçüncü kararsiz, ayazlık balkonlar üzere canip taraflarında kullanılmamış inşaatlar yapıp temelin zayıflamasını, yumuşamasını, gevşemesini, rahatlamasını nail olmak ve dengesini becermek. Aynı bile çatı yapılırken, beton dökülürken amerikan bar payların kullanılmaması, çipo aralıklarının ayarlanmaması, bunlar da bir etkendir. Demirlerin yorulmuş demir olması. Maatteessüf, demirler ve benzer ürünler aut etkenlere maruz bırakılıyor aynı süre. Demirler arası bağlantıların yapılmaması, bunlar bütün eş kalitesiyle oluyor. Beton döküldükten sonradan vibratörün kullanılmaması, betonda segregasyonun olması kabilinden esbap var. Binanın kalitesini biz kendimiz yok ediyoruz. Bu sebeple. Maliyet namına binanın yüzdelik 10’una dahi kalın etmiyor.”
