Akkuyu Nükleer Yoğun Santrali’nin (NGS) soğutma sisteminde kullanılacak suyun denize deşarjını sağlayacak borazan hattında tıpkı Türk firmasının imzası düz alıyor. Tahminî 10 kilometre uzunluğa ve eksi 50 metre derinliğine vasıl rahatlama hattı tamamlandığında dünyanın denizaltına döşenmiş ‘yer mufassal ve arz dip’ 4 metre çapında borazan hatlarından biri olacak.

Düzce, Malatya ve Romanya’de fabrikaları mevcut Superlit Superlit Boru Endüstri A.Ş., bahir altına döşenen önce DN4000 mm (4 metre çapında) CTP borularını üretti. Türkiye’nin yanı sıra Avrupa’dan Afrika’ya, Amerika’dan Asya ve Avustralya’ya kadar mukavemetli çokça ülkedeki nazik projeler amacıyla borazan temin eden müşareket, termik santralci projelerinde tedarikçi namına saha aldı. Şirketin hedefi, daha çok Akkuyu deneyimi ile Türkiye’dahi ve dünyada eskimemiş nükleer santralci projelerinde vadi kabul etmek. Türkiye’nin önceki çekirdeksel santrali Akkuyu’nun ‘Soğutma Suyu Tahtelbahir Borulama Projesi’nin üretim, supervizyon ve mühendislik hizmetlerini gerçekleştiren firmanın Yatırımlar ve Proje Aplikasyon Direktörü Mücahit Eroğlu, “Akkuyu NGS Projesine özel tıpkısı borazan tasarladık. Boruların tasarımı ve üretimi tamamen bu projeye özel oldu. Testleri kısaca 3 yıl sürdü. Arsıulusal normların üzerinde, faziletkâr standartlarda bire bir iş çıkardık” dedi.

“100 yılın üstünde bakım verecek dayanıklılığa topluluk”

Akkuyu NGS Projesinde 2019 yılında boru tedbir sözleşmesi imzalayarak sahada çalışmaya başladıklarını aktaran Eroğlu, Akkuyu NGS amacıyla tasarlanan hususi boruların bir nice dış etkene alın elan dayanabilen hale getirildiğini, boruların kazançlı ömrünün Akkuyu NGS tamamen işletmeden çıkarılana kadar uzattıklarını kaydetti. Eroğlu, tasarım sürecini şöyle anlattı:

“Borazan tasarım sürecinde Rosatom ve Akkuyu Nükleer A.Ş’nin arsıulusal standartların üzerinde talepleri oldu. Etraflı ve kırılan bir imtihan süreci geçirdik. Dünyada geniş namına makbul standartlarda, boru tasarım ömrünün 50 sene olması istenirken, Akkuyu ve Rosatom tasarım ömrünün 70 yıl olmasını istedi. Basitçe anlatmak icabında, normalde ölçün borazan tasarım ömrü 50 yılken, esasta borunun 100 yıla mümasil problemsiz kendisine bakım vermesini hedeflenmektedir. Borazan dizayn ömrü 70 yıla çıkartıldığında ise borazan ömrünün 100 yılın haddinden fazla üzerinde olacağını söyleyebiliriz.”

Kompozit malzemeden üretilen pencere elyaf takviyeli polyester (CTP) borular, aşındırma riski bulunmaması, dayanıklılık, yeğnilik ve zemin kolaylığı zımnında hele denizaltı boru hatlarında bildirme akla yatkın almaşık kendisine değerlendiriliyor.

“Çevreci ve sakıncasız”

Eroğlu, rahatlama hattının Akkuyu NGS’nin soğutma sisteminin şanlı bölümlerinden birini oluşturduğunu belirterek, “Boruların üretimi ve süpervizyonundan üstelik sorumlu olduğumuz boşalma hattı, bahir altında muayyen ayrımsız derinlikte 4 metre çapında borularla başlıyor. Boruların çapları hattın sonlarına doğru küçülüyor. Çevresel regülasyonlara akıllıca namına, 3 ve 2 metre çapında borularla ‘difüzör’ yerine tanımlanan çoklu çıkışlar yapılarak suyun tamamını bir tane bir noktadan yöneltmek namına, benzer olduğunca yayarak denize et kafalı verilmesi sağlanıyor. Projede 460 nüsha difüzör kullanılıyor. Difüzör sayısının bu kadar çokça olması ve olabilecek arz derin noktaya büyüklüğünde ulaşması nedeniyle Akkuyu Körfezini ÇED raporunda de belirtildiği kabilinden proje tamamen güvenlidir ve çevrenin korunması üzerine en son standartlara sahiptir” diyerek konuştu.

“Sinop ve yıpranmamış projelere hazırız”

Akkuyu projesinde edinilen deneyimin Türkiye’üstelik ve dünyada yapılacak eskimemiş santrallerde aksiyon fırsatı oluşturacağına ilgi çeken Eroğlu, “Türkiye’nin önceki nükleer santral projesinde, dünyada öz alanında metanetli haddinden fazla ilkleri barındıran böyle şanlı bir projede kayran almak bizim amacıyla hava donör. Boruların tasarımından üretimine, sevkiyattan montaja büyüklüğünde değme detayın çözümünün tamamen Türk mühendislerce yapılması, bizim kabilinden yüzde yüz Türk sermayesine sahip firmalar için ayrı benzeri iftihar kaynağı. Akkuyu projesinde yer almanın bize sağlayacağı yer makro yardım, Türkiye’bile şu zaman planlanan Sinop ve İğneada çekirdeksel santral projeleri ve elan sonra yapılacak olan NGS’lere bile boru tedbir etmemizin önünü açacak olmasıdır. Buradaki tecrübelerimizin bizi Rosatom’un bahir kenarında nesir edeceği yıpranmamış projelerine birlikte taşıyacağını düşünmekteyiz. Söz Gelişi Mısır’birlikte başlanan proje de bizleri az çok heyecanlandırmaktadır” ifadelerini kullandı.

“Türk mühendisler çekirdeksel alanında deneyim kazanıyor”

Akkuyu NGS Projesinin Türk mühendislere deneyim kazandırdığını ve nükleer alanda de benzeri know-how oluşturduğunu tabir fail Eroğlu, şöyle bitmeme etti:

“Akkuyu Çekirdeksel A.Ş.’de yüzlerce Türk mühendis çalışıyor ve işletme sırasında üstelik çalışmaya devam edecekler. Mavera yandan, Türk mühendislerin Rusya’da NGS’lerde eğitim bilimi almaları için üstelik imkan sağlanıyor. Türkiye’nin geçmiş NGS’sinin yapım aşamasına şehadet etmeleri onlar üzere ayrı aynı idrak olacak. Çoğu mühendise bile imal ve kurulum aşamasında vadi aldığı bire bir tesiste işlemek felek olmamaktadır. Bu buut mühendislerin gelişimi ve sistemi macerasız kavramaları açısından ayrı tıpkısı ehemmiyet yeryüzü etmektedir. Farklı taraftan halen yapı yeri içerisinde binlerce Türk mühendis inşaatların mahsus bölümlerinde yer almaktadır. Sinop’ta 2. NGS inşaatı başladığında eminim kim bu mühendislerin sunu bir iki yarısı orada dahi çalışmaya devam edecektir.”

“Bölge ekonomisine ve istihdama yardım”

Akkuyu NGS şantiyesinde hareket programına uygun namına personel sayısının kimi vakit değişkenlik gösterdiğini kaydeden Eroğlu, madun taşeronlarla ile gelişigüzel istihdam edilen personel sayısının 150’ye büyüklüğünde ulaşabildiğini söyledi. İstihdamın ağırlıkla bölgeden karşılandığını belirten Eroğlu, “Bu süreçte havza halkından temin edilen personellere, 3 ile 6 ay ortada değişen sürelerde mesleki eğitimler verilmiştir. Sonunda bölge halkından temin edilen personellerin kişisel gelişimlerine de antrparantez bindi olunmuştur. Halen şantiyemizde fariza düzlük işçilerin yüzde 70’ini yerel halktan realizasyon edilen ve eğitilen personeller oluşturmaktadır” dedi.

Projenin bölgeyi hava merkezi haline getirdiğinin altını çizen Eroğlu, yıllara göre değişimi şu sözlerle anlattı: “2018 yılından bu yana Akkuyu Nükleer Şantiyesine methal çıkış yapmaya başladık. 2018 yılında dahi bölgedeki ticari hareketliliğin ve yörenin gelişmeye başladığını görebiliyorduk. Buna rağmen bağ bozumu kış sezonunda Silifke, Taşucu, Yeşilovacık, Aydıncık ve Gülnar bölgesinde dokuz canlı çok otel kapanmakta ve gelişim yerleri, aşçı kadar seyahatlerimizde ihtiyaçlarımızı karşılayacağımız ticari işletmeler faaliyetlerini saat 18.30’dahi sonlandırmaktaydılar. Oysaki 2019 yılı itibariyle şita sezonu dahil bilcümle oteller yekpare yetenek ile çalışmaya başladı, mukavim haddinden fazla yıpranmamış otel açıldı, geç saatlere kadar bütün işletmeler hizmetlerini sürdürür kuzuluk geldi. Az Çok çok yıpranmamış ticari pres açıldı ve halen açılmaya devam etmekte. Sair taraftan pandemi süreci birlikte dahil koyulmak için bölgede basamak inşaatları atiklik kesmeden artarak devam valör oldu. Hele Yeşilovacık, Taşucu ve Gülnar bölgeleri haricen barhana düzlük iskân bölgelerinin arasına girdi.”

“Akkuyu NGS ile yekpare önyargılar kırılacak”

Eroğlu, detaylı yıllar seçme soy erke üretim tesisinde düzlük düz benzeri mühendis olduğunu vurgulayarak, şöyle devam etti: “En çevreci ve akman enerji çekirdeksel enerjidir. Sadece diğerlerine oranla henüz erdemli bire bir sıkı ve ilgi istemektedir. Akkuyu NGS, Türkiye üzere sadece tıpkısı başlangıçtır. Çekirdeksel enerji temiz tıpkı enerji kaynağıdır. Tam erke bağımsızlığına ehil olabilmek için henüz aşkın çekirdeksel santralin yapılması gerektiğini düşünüyorum. Eminim ki Akkuyu NGS devreye girdiğinde nükleer erke, Türkiye’birlikte elan bol tanınacak ve önyargılar kırılacaktır.” – MERSİN