AYDIN ARİK – Kahramanmaraş merkezli depremlerden etkilenen Diyarbakır’daki 1498 tescilli yapının hasar tespiti tamamlanan 606’sından 4’ünün ağırbaşlı, 30’unun ise ılımlı hasarlı olduğu belirlendi.
Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçelerinde 6 Şubat’ta meydana gelen 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki depremlerde Diyarbakır’daki tescilli ara sıra yapılar üstelik uymazlık gördü.
Zarar gören tarihi yapılar beyninde UNESCO eliyle 2015 yılında Acun Ekin Mirası adına tescillenen Diyarbakır Surları’nın beraberinde surlar üzerinde mevcut en şişman ve sunu eski burç olan Inat Burcu, Akkoyunlular döneminde yaptırılan Şeyh Mutahhar Camisi’nin cemi dört dergi üzerinde düz yazı edilen Dört Ayaklı Minare ile Parlı Safa Camisi birlikte düz alıyor.
Diyarbakır Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü koordinatörlüğünde Hars Varlıklarını Himaye Mıntıka Kurulu ve Müze Müdürlüğündeki uzmanlardan oluşturulan 40 şahsiyet 18 grup, kentteki tescilli yapılarla ait hasar belirleme çalışmalarını sürdürüyor.
Diyarbakır Rölöve ve Anıtlar Müdürü Cemil Belletici, AA muhabirine, depremlerin ardından ehlivukuf ekiplerin sahada tescilli yapılarla ilgili hasar tespitine başladığını söyledi.
Belletici, şu bilgileri paylaştı:
“Site genelinde 1498 tescilli emlak kültür varlığı bulunmakta. Şu esas kadar 606’sının hasar tespiti tamamlandı. Merkezde 824 tescilli emlak ekin varlığımız düzlük almaktadır. Bunlardan 85’i nakit mülkiyetinde olduğu amacıyla Evkaf Havza Müdürlüğünce oluşturulan ekiplerce hasar belirleme çalışmaları yapıldı ve tamamlandı. Idraksiz küsurat 739 tescilli yapıda de icraat Firez Bakanlığının oluşturduğu ekipler eliyle yürütülmektedir. Merkezdeki 133 yapının belirleme çalışmaları devam ediyor.”
Henüz sonra ilçelerdeki tescilli gayrimenkul hars varlıklarının hasar belirleme çalışmalarına başlanacağını tabir fail Antrenör, merkezde yaptıkları çalışmalarda 4 yapının okkalı, 30’nun orta, 117’sinin birkaç hasarlı, 455’inin da hasarsız olduğunu tayin ettiklerini aktardı.
Çalıştırıcı, tescilli yapıların asırlara yer okuyan, geleneksel çatı tekniğiyle inşa edildiğini dile getirerek, gittikçe tabii etkiler, yağışlar ve değişik bazı sebeplerden dolayı hasara uğrayabildiklerini kaydetti.
Sarsıntı nedeniyle oluşan hasarların iri çoğunluğunun derz çatlakları, birim ve yüzeylerde gereç kayıpları, taş düşmesi olarak nitelendirdikleri pespaye ölçekli hâller olduğuna bel fail Belletici, anıtsal yapılardan bazılarının bile hasara uğradığını belirlediklerini söyledi.
“Yeryüzü kısa sürede restorasyon ve güçlendirme çalışmaları başlatılacak”
Antrenör, Diyarbakır Surları’nın ara sıra burçlarında dahi hasar belirleme edildiğini belirterek, bazı burçlardaki kopmalardan âlem hasarın ve düz saha çatlakların oluştuğunu, bu hasarları ılımlı kademeli kendisine nitelendirdiklerini anlattı.
“Surlarda özellikle Tekkapı’dan başlayarak 33 Nolu Ulu Eğin Itır’na büyüklüğünde uzanan akstaki dairesel düzenlenen burçlarda tahribatın yoğunlaştığını görmekteyiz. Bunlar zaten güneş boyunca birçok savaşa maruz kalmış, tahribata düçar ve ayrımlı dönemlerde müdahaleler görmüş yapılar olduğu için yerinden oynamış, derz boşalması ve taşlarında vadi kayran dökülmeler reşit.” diyen Koç, Aksi Itır’nun yan cephesinde tahribat meydana geldiğini, alelhusus Hevsel Bahçeleri’ne icra vekili kısımlarda dökülmelerin olduğunu kaydetti.
Dört Ayaklı Minare’nin güney eksenindeki kısımda küçük ölçekte derz açılmaları olduğu bilgisini veren Çalıştırıcı, daha ilk ihya çalışmaları yapıldığı amacıyla tahribatın minimal düzeyde kaldığını, bunu çokça yavaş hasar olarak değerlendirmediklerini ifade etti.
Koç, “Anıtsal yapılarımız yaşanan incitici depremlere alın gani benzeri takat sınırı gösterdi. Tescilli taşınmazlarımızın şişman çoğunluğunun projeleri daha ilk Bakanlığımız vasıtasıyla hazırlandığı üzere sunu güdük sürede bunların restorasyon ve ihya çalışmaları başlatılacaktır.” diye niteleyerek konuştu.
Çalışmaların sürdüğünü dile getiren Belletici, tespitler tamamlandıktan sonradan ağır ve orta hasarlı tescilli yapıların restorasyonuna evleviyet verileceğini bildirdi.
